Yangi 2025-yil kirib kelishiga ham sanoqli kunlar qoldi. “O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi” AJ faoliyatida yakuniga yetayotgan 2024-yilda bir qator yangiliklar va muhim o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Ana shunday katta ahamiyat kasb etgan 10 ta eng muhim voqealarni sarhisob qilmoqchimiz.

1.   Birjaning 30 yillik yubileyi nishonlandi.

O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi tashkil etilganining 30 yilligini nishonlash doirasida Samarqandda ilk bor “Bozor infratuzilmasi va vositachilarning iqtisodiyotdagi o‘rni” mavzusidagi nufuzli ConFEAS 2024 xalqaro birja anjumani bo‘lib o‘tdi.

Tadbirda dunyoning 20 dan ziyod mamlakatlaridan tashrif buyurgan yetakchi xorijiy tovar, fond va valyuta birjalari, kliring tashkilotlari, markaziy depozitariylar, tijorat banklari, investitsion kompaniyalar, dasturiy yechimlar provayderlari va IT-kompaniyalar, xalqaro moliyaviy va konsalting tashkilotlarining 200 dan ortiq delegatlari ishtirok etdi.

Anjumanda jahon birja sanoati rivojlanishining so‘nggi tendensiyalari va istiqbollari, birja savdosida tartibga solish va innovatsiyalarning o‘rni, zamonaviy kapital bozorlaridagi muammolar va imkoniyatlar muhokama qilindi hamda birja sohasidagi yetakchi ekspertlar o‘zaro tajriba almashishdi.

2.   O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi aksiyalarining “Xalqchil IPO”si o‘tkazildi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 19-apreldagi “Iqtisodiyotda davlat ishtirokini qisqartirishning qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-162-son qaroriga muvofiq O‘zbekistonda har bir fuqaroga mahalliy top-kompaniyalarning aksiyadori bo‘lish imkoniyatini beruvchi keng ko‘lamli “Xalqchil IPO” dasturi O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining aksiyalarini taklif qilishdan boshlandi.

“Xalqchil IPO” davomida investorlar tomonidan eng yuqori “Premium” toifasiga kiruvchi O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining aksiyalariga talab yuqori bo‘ldi, natijada kampaniya 100% joylashtirish bilan yakunlandi.

3.   Tovar xom-ashyo birjalar faoliyatiga doir Vazirlar Mahkamasining qarori qabul qilindi.

Birja savdolarida shaffoflikni yanada oshirish, birja faoliyatini amalga oshirish uchun belgilangan talablarni takomillashtirish hamda tizimda raqamli texnologiyalarni keng tatbiq etish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 12-sentabrdagi “Birja savdolariga ilg‘or axborot texnologiyalarini keng joriy etish hamda sohada raqamlashtirish jarayonlarini izchil davom ettirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 570-son qarori qabul qilindi.

Qarorga muvofiq, birja savdolari shaffofligi hamda axborot xavfsizligini taʼminlash, savdo infratuzilmasini modernizatsiya qilish, savdo sistemalarini takomillashtirish, birja xodimlari va aʼzolarining malakasini oshirish, shuningdek yangi savdo vositalarini joriy etish O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi faoliyatining ustuvor yo‘nalishlari etib belgilandi.

4.   Birjada yashil sertifikatlar sotila boshladi.

2024-yil boshida O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining “yashil energetika seksiyasi”da ilk bor “yashil energiya” sertifikatlari sotila boshladi.

O‘tkazilgan birja savdolari natijalariga ko‘ra birja orqali umumiy qiymati 270,0 mln so‘mdan ortiq bo‘lgan qariyb 20 ming dona sertifikatlar sotilgan. Sertifikat bo‘yicha birjada shakllangan birja kotirovkasi bir dona sertifikat uchun 13,5 ming so‘mni tashkil qildi.

“Yashil energetika” sertifikatlarini birja savdolari orqali sotilishi qayta tiklanuvchi energiya loyihalarini amalga oshirish uchun qo‘shimcha moliyalashtirish manbalarini shakllantirish va mahalliy ishlab chiqaruvchi korxonalar o‘z mahsulotlarini Yevropa va boshqa rivojlangan davlatlar bozorlariga eksport qilishda imtiyozlardan foydalanish imkonini beradi.

5.   Ikki tomonlama qarama-qarshi auksion joriy etildi.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 12-sentabrdagi 570-son qarori ijrosini taʼminlash doirasida O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasida savdo ishtirokchilari uchun qo‘shimcha qulayliklar yaratish maqsadida ikki tomonlama qarama-qarshi auksioni ishga tushirildi.

Ikki tomonlama qarama-qarshi auksion birjaning savdo rejimi bo‘lib, bozor narxlarini aniqlashning yanada samaraliroq usuli hisoblanadi. Mazkur savdo rejimida ikki tomon bir vaqtning o‘zida o‘z narx takliflarini berishlari mumkin. Buning natijasida raqobat nafaqat xaridorlar balki sotuvchilar o‘rtasida ham kuchayib boradi.

Birja savdosining yangi rejimi birja savdolari samaradorligini oshirish va tovar bozorlarida raqobat muhitini rivojlantirishga xizmat qiladi.

6.   Qishloq xo‘jaligida birja mexanizmidan foydalanish kengaytirildi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 12-dekabrdagi "Qishloq xo‘jaligida erkin bozor munosabatlarini yanada rivojlantirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi PF-205-son Farmoniga muvofiq, 2024-yilda 30 mingga yaqin fermer xo‘jaliklari tomonidan ilk bor 2,4 mln tonna paxta xomashyosi fyuchers va spot shartnomalari asosida birja savdolari orqali sotildi.

2024-yil 11-iyundagi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “2024-yil hosilidan bug‘doy xarid qilish va ichki bozorda narxlar barqarorligini taʼminlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 325-son qaroriga muvofiq 2024-yil bug‘doy hosilidan vaqtinchalik saqlash uchun qabul qilingan 1,0 mln tonnadan ortiq bug‘doy birja savdolari orqali sotildi.

7.   “UZEX Agro” yangi birja savdo platformasi ishga tushirildi.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 2-oktabrdagi “Zamonaviy agrokompleks faoliyatini ilg‘or birja mexanizmlari asosida tashkil etishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 621-son qaroriga muvofiq O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining “UZEX Agro” yangi elektron savdo platformasi ishga tushirildi.

Birjaning “UZEX Agro” elektron savdo platformasi aholi tomorqalarida, fermer va dehqon xo‘jaliklari tomonidan yetishtirilgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini erkin bozor narxida sotishga mo‘ljallangan.

8.   Samarqandda MDH XBU umumiy yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi.

2024-yilda Samarqand shahrida O‘zbekiston Respublika tovar-xom ashyo birjasi raisligida Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi Xalqaro birjalar uyushmasining (MDH XBU) yillik Umumiy yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi.

Majlisda Rossiya, Belarus, Ozarbayjon, Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘iziston, Tojikiston va Armaniston mamlakatlari yirik birjalarining 40 dan ziyod rahbarlari va mutaxassislari ishtirok etdilar.

Uchrashuv davomida birjalararo hamkorlikni yanada rivojlantirishning dolzarb masalalari, MDH mamlakatlarida birjalarni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari, shuningdek, birja savdolari va moliya bozorlari sohasidagi istiqbolli loyihalar muhokama qilindi.

9.   Birjada domen nomlari sotila boshlandi.

O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi “UZINFOCOM” MCHJ bilan tuzilgan o‘zaro hamkorlik memorandumi doirasida domen nomlarini sotish bo‘yicha yangi domain.uzex.uz elektron savdo platformasini ishga tushirdi.

Mazkur platformada ochiqlik va bozor tamoyillari asosida xaridorgir harflar va raqamlar kombinatsiyasiga ega bo‘lgan “.UZ” domenidagi foydalanilmayotgan domen nomlari uchun onlayn-auksionlar o‘tkaziladi.

Yagona integrator “UZINFOCOM” MCHJ birja auksionida domen nomlarining sotuvchisi sifatida ishtirok etadi.

10. Yangi birja vositalari bo‘yicha bir qator seminarlar o‘tkazildi.

Tovar birjalari faoliyatiga doir yangi hukumat qarorlarining mazmun-mohiyatini tushuntirish va yangi birja vositalari bilan tanishtirish maqsadida respublikamizning barcha hududlarida birja aʼzolari, treyderlari va savdo ishtirokchilari uchun o‘quv-amaliy seminarlar o‘tkazildi.

Seminarlarda birja sohasidagi qonunchilikka kiritilgan so‘nggi o‘zgarishlar, ikki tomonlama qarama-qarshi auksion, derivativlar va fyuchers savdolari, birja savdolari, birja komissiyalari, kliring, raqobat va ichki nazorat qoidalari, raqamli iqtisodiyot mavzularida taqdimotlar o‘tkazildi.

Manba: Ommaviy kommunikatsiyalar va tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘limi