O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 17-yanvar 2025-yildagi “Paxta xomashyosini yetishtirish va sotishda bozor mexanizmlarini qo‘llashni izchil davom ettirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-7-son Farmonini mazmun-mohiyatini tushuntirish maqsadida respublikamizning barcha hududlarida klaster korxonalari, kooperativlar, fermer xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalari uchun o‘quv-amaliy seminarlar o‘tkazildi.

Seminarlar O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi tomonidan Qishloq xo‘jaligi vazirligi, Qishloq xo‘jaligini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash Jamg‘armasi, “Agrobank” ATB va mahalliy hokimiyatlar bilan hamkorlikda o‘tkazildi.

Navbatdagi seminarlar joriy yilning 24-28-yanvar kunlari Buxoro, Navoiy, Samarqand, Jizzax, Sirdaryo, Toshkent, Xorazm viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasida o‘tkazildi.

Tadbirlar davomida seminar ishtirokchilariga O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasida paxta xomashyosini birja savdolari orqali sotish mexanizmiga kiritilgan o‘zgarishlar, shu jumladan birjada joriy etilgan ikki tomonlama qarama-qarshi auksion hamda fyuchers, forvard va spot shartnomalarini tuzish tartiblari batafsil tushuntirildi.

Taʼkidlanganidek, joriy yilda paxta xomashyosi bo‘yicha birja savdolari ikki-tomonlama qarama-qarshi auksion savdo rejimida, fyuchers, forvard va spot shartnomalari asosida har bir hudud bo‘yicha alohida o‘tkaziladi.

Fyuchers shartnomalari bo‘yicha birja savdolari kalendar yilning 1 noyabridan keyingi yilning 1 iyunigacha o‘tkaziladi. Birja savdolarida ishtirok etish uchun tomonlar 0,1% miqdorida garov mablag‘larini kiritishlari lozim.

Shuningdek, O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi Nyu-York birjasidagi so‘nggi 6 oylik fyuchers kotirovkalaridagi paxta tolasining o‘rtacha kotirovkasidan kelib chiqib, 2025-yil hosili uchun paxta xomashyosining boshlang‘ich narxini belgilaydi va uni 2025-yil 1-fevralda birjaning uzex.uz rasmiy veb-saytida eʼlon qiladi.

Birja savdolari davomida klasterlar paxtaga talabi va narx taklifini birjaga qo‘yadi, fermerlar esa o‘ziga maʼqulini tanlaydi. Paxta xomashyosi bo‘yicha fyuchers shartnomalari erkin narxlarda ammo birjada eʼlon qilingan boshlang‘ich narxidan yuqori darajada tuziladi.

Forvard shartnomalari bo‘yicha birja savdolari kalendar yilning 1-noyabridan keyingi yilning 1-martigacha o‘tkaziladi. Bunda paxta xomashyosini yetishtirish xarajatlari xo‘jaliklar va qayta ishlovchilarning o‘z mablag‘lari yoki tijorat kreditlari hisobidan amalga oshiriladi.

Birja savdolarida ishtirok etish uchun tomonlar 10% gacha miqdorda garov mablag‘larini kiritishlari lozim. Auksion davomida bitimlar o‘zaro kelishilgan narxlarda tuziladi.

Fyuchers va forvard shartnomalari bo‘yicha majburiyatlar bajarilmagan taqdirda tomonning zakalat pullari jabrlanuvchi foydasiga jarima sifatida ushlab qolinadi va birja bitimi bo‘yicha shartnoma qiymatining bajarilmagan qismining 25 foizi miqdorida jarima to‘lanadi.

Spot shartnomalari omborda saqlanayotgan paxta xomashyosi hajmlari bo‘yicha o‘zaro kelishilgan narxda real vaqt rejimida tuziladi. Birja savdolarida ishtirok etish uchun tomonlar 10% gacha miqdorda garov mablag‘larini kiritishlari shart.

Spot shartnomalari rasmiylashtirishni rejalashtirgan xo‘jaliklar har hosil yilining 1-martigacha (2025-yil hosili uchun 1-maygacha) mavjud paxta xomashyosini saqlash omborlari (maskan) belgilangan talablarga javob berishi yuzasidan Agrosanoat majmui ustidan nazorat qilish inspeksiyasi va boshqa tegishli idoralar tomonidan berilgan xulosasini yoki xuddi shunday xulosasi mavjud omborlar bo‘yicha vaqtincha saqlashga tuzilgan ijara shartnomasini “Agroplatforma” axborot tizimiga kiritishi shart.

Spot shartnomalari bo‘yicha majburiyatlar bajarilmagan taqdirda tomonning zakalat pullari jabrlanuvchi foydasiga jarima sifatida ushlab qolinadi.

Seminarlar ochiq muloqot shaklida o‘tkazilib, soha mutaxassislari tinglovchilarning barcha qiziqtirgan savollariga javob berishdi.

Manba: Ommaviy kommunikatsiyalar va tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘limi