2022-yil 10-iyun kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligida “Don mahsuloti korxonalarida un narxining shakllanishi, realizatsiya narxlari tahlili, oziq-ovqat mahsulotlari narxlari barqarorligini ta’minlash” mavzusida Hisob palatasi, Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi, “Uzdonmahsulot” AJ va “O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi” AJ ning matbuot anjumani tashkil etildi va tadbir markaziy telekanallarda to‘g‘ridan-to‘g‘ri efir orqali namoyish etildi.

Anjumanda ta’kidlanganidek, fermer xo‘jaliklari va g‘allachilik klasterlarining moddiy manfaatdorligini oshirish hamda sohaning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “G‘allani yetishtirish va sotishda bozor tamoyilini joriy etishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.

Mazkur qarorga muvofiq joriy yil 1-iyundan un mahsulotlari ochiq birja savdolariga qo‘yilishi boshlandi. Mamlakatimizda un zahiralari yetarli bo‘lganligi sababli birja savdolariga ko‘proq miqdorda un chiqarilmoqda va un bozorlarida taklif darajasi oshmoqda.

Bundan avval joriy yil iyun oyida jami 170 ming tonna un mahsuloti birja savdolariga qo‘yilishi belgilangan bo‘lsa, hozirda ushbu hajm yana qo‘shimcha 22 ming tonnaga ko‘paytirildi. Ya’ni iyun oyida jami 192 ming tonna un mahsuloti birja savdolariga qo‘yilishi kutilmoqda.

Ayni paytda har bir savdo kunida 10 ming tonnadan un mahsuloti birja savdolariga qo‘yib borilmoqda.

1-10 iyun kunlari O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasida un bo‘yicha o‘tkazilgan ochiq birja savdolariga ko‘ra quyidagi natijalar qayd etildi.

O‘tgan davrda “O‘zdonmahsulot” AJ tarkibidagi 44 ta korxonalar tomonidan birja savdolariga 85 ming tonna 1-navli un qo‘yildi va ulardan 80,8 ming tonnasi, ya’ni 95% sotildi. Birja savdolarida sotilmagan qoldiq un hajmi 4,2 ming tonnani tashkil qildi.

O‘z navbatida birja savdolarida sotilmasdan ortib qolgan un talab o‘sgan paytlarda narxlarni barqarorlashtirish maqsadida qo‘shimcha hajm sifatida birja savdolariga qayta qo‘yiladi.

Erkin un bozori ayni paytda yangi bozor sharoitlarda barqarorlashmoqda. O‘tkazilgan savdo natijalariga ko‘ra 1-navli unning o‘rtacha narxi mahsulotning bir tonnasi uchun 4 585,1 ming so‘mni tashkil qildi. Birjada un bo‘yicha shakllangan kotirovka uning boshlang‘ich narxi (4 236,6 ming so‘m)ga nisbatan 8,2% ga o‘sdi.

Shuningdek, unni hududlar kesimida xarid qilish qamrovi kengayib bormoqda. Xususan un bo‘yicha o‘tkazilgan birja savdolarida ishtirok etgan xaridorlarning soni 1-iyunga nisbatan 2 822 nafardan 3 742 nafargacha ko‘paygan.

Bu o‘z navbatida, birja savdolari orqali sotilayotgan un mahsulotining hududlar kesimida mutanosib taqsimlanishini ta’minlaydi. Xususan, un xaridi bo‘yicha nisbatan yetakchilik qilgan hududlarga Toshkent shahri va Toshkent viloyati (14%), Samarqand viloyati (12%), Qashqadaryo viloyati (11%), Andijon va Farg‘ona viloyatlari (10%dan) kiradi. Respublikamizning boshqa hududlarining ulushlari 4-8% diapazonda saqlanmoqda.

Bugungi kunda, birja orqali sotilgan jami 85 ming tonna un mahsulotining 65% (55,4 ming tonna) xaridorlarga yuklanib bo‘lingan.

Un mahsulotlarini sotish birja savdolariga o‘tkazilishi evaziga ushbu mahsulotlar uchun haqiqiy bozor narxlarining shakllanishi, ularning harakatlanishi va soliq tushumlarining shaffofligini ta’minlamoqda.

Un mahsulotlarini kunma-kun birja savdolariga qo‘yilish hajmlari va uning kotirovkalari, ya’ni narxlari birjaning rasmiy vebsayti, ijtimoiy tarmoqlar va ommaviy axborot vositalarida muntazam ravishda e’lon qilinib borilmoqda.

Shu bilan birga, birjada narxlar talab va taklif asosida shakllanishi hamda bozorda o‘sish va pasayish holatlarining kuzatilishi birja savdolari uchun xos hisoblanadi.

Bunda asosiy maqsad ushbu o‘zgarishlarni barqaror diapazonda saqlab turishdan iboratdir. Buning uchun mamlakatimizda yetarli resurslar mavjud, zarur shart-sharoitlar yaratilgan va barcha imkoniyatlar ishga tushirilgan.