Joriy yil 23-sentyabrda “Birjada shaffoflikni ta’minlash va ochiq elektron savdolarini o‘tkazish amaliyoti” mavzusida ommaviy axborot vositalari ishtirokida O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining Samarqand filialiga press-tur hamda mahalliy tadbirkorlar bilan davra suhbati tashkil etildi.

Press-turda ommaviy axborot vositalari vakillari birja filialining faoliyati bilan yaqindan tanishdilar. Xususan, ularga filialning birja savdolarini tashkillashtirish bo‘limi, hisob-kitob kliring palatasi va elektron tijorat bo‘limlarida kundalik amalga oshiriladigan ishlar batafsil tushuntirildi.

Ta’kidlanganidek, mijozlarga sifatli maslahat berish va xizmat ko‘rsatish uchun birja zamonaviy texnologik vositalar, shu jumladan alohida kompyuter uskunalari va LED axborot monitorlari, birja kotirovkalarini namoyish etish uchun elektron tablo hamda uzluksiz elektr manbai bilan jihozlangan.

O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining Samarqand filialida markaziy savdo zalidan tashqari jami 45 ta savdo maydonchalari, 88 ta brokerlik idoralari va qariyb 300 ta treyderlar faoliyat yuritadi.

Joriy yil boshidan buyon filialda o‘tkazilagan elektron savdolar natijasida jami qariyb 3,0 trln so‘mlik bitimlar tuzilgan bo‘lib, bu o‘tgan yilning mos davriga nisbatan ikki marotabaga ko‘pdir. Jumladan bitimlarning asosiy qismi, ya’ni 68% birja savdolariga, qolgan 32% esa elektron tijorat savdo tizimlariga to‘g‘ri kelgan.

Press-tur davomida ommaviy axborot vositalari va tadbirkorlar uchun taqdimotlar ham o‘tkazildi. Taqdimotlarda Samarqand viloyatida tadbirkorlarning birja savdolari va onlayn-auksionlarda ishtirok etish tartiblarini batafsil tushuntirdilar.

Ta’kidlanganidek, mijozlar birja savdolarida qatnashish uchun birjaning filiali yoki savdo maydonchasida faoliyat yurituvchi brokerlik idorasi bilan shartnoma tuzish kerak. Shuningdek, ular elektron davlat xaridlari, ko‘rgazma-yarmarka savdolari, avtoraqam yoki mobil raqamlarning onlayn auksionlarida o‘zlarining shaxsiy kabinetlari orqali onlayn tarzda ishtirok etishlari mumkin. Buning uchun birjada bepul asosda onlayn-ro‘yxatdan o‘tish va garov mablag‘larini kiritishning o‘zi kifoya.

Shuningdek, birja savdolari va elektron tijorat savdo tizimlarining shaffofligini ta’minlashda birjaning rasmiy vebsayt, ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalari va boshqa media resurslaridan keng foydalaniladi. Xususan, birjaning uzex.uz vebsaytida foydalanuvchilar birja faoliyati va xizmatlariga doir barcha ma’lumotlarni olishlari mumkin.

Birjada muloqot aloqalari va jamoatchilik nazoratining samarali tizimi ham yaratilgan. Elektron savdolarda ishtirok etishda muammolarga duch kelgan holda fuqarolar va tadbirkorlar @uzexfeedbackbot, korrupsiya holatlari bo‘yicha esa @uzexanticorruptionbot telegram-botlari orqali murojaat qilishlari mumkin.

Press-turda matbuot xodimlari birjaning savdo zalida elektron birja savdolarini bevosita kuzatish imkoniyatiga ega bo‘ldilar. Birja brokerlari tadbir ishtirokchilariga brokerlik idorasini ochish tartibi va treyderlarning kundalik ish faoliyati bilan tushuntirdilar.

Tadbir doirasida tadbirkorlar bilan o‘tkazilgan jonli muloqot o‘tkazilib, birja savdolari va elektron davlat xaridlariga oid masalalar muhokama qilindi.

Ta’kidlanganidek, o‘tkazilayotgan ochiq va shaffof birja savdolari tadbirkorlarning tovar resurslaridan erkin foydalanish imkoniyatlarining kengayishi, tovar bozorlarida bozor narxlarining shakllanishi va sog‘lom raqobatning rivojlanishiga ko‘mak bermoqda.

Masalan, joriy yilda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 maydagi 262-son Qaroriga muvofiq un va g‘alla mahsulotlarini ochiq birja savdolari orqali bozor tamoyillariga asosida sotilib kelinmoqda.

Savdolarning shaffofligini ta’minlash maqsadida un va g‘alla mahsulotlarini kunma-kun birja savdolariga qo‘yilish hajmlari va ularning kotirovkalari ya’ni narxlari birjaning rasmiy vebsayti, ijtimoiy tarmoq va ommaviy axborot vositalarida muntazam ravishda e’lon qilinib borilmoqda.

Xususan, so‘nggi kunlarda o‘tkazilgan birja savdo natijalariga ko‘ra unning o‘rtacha narxi mahsulotning bir tonnasi uchun 4 787,0 ming so‘m, bug‘doy uchun birja kotirovkasi esa mahsulotning bir tonnasi uchun 3 404,0 ming so‘mni tashkil etdi. Bunda bozorlarda taklif darajasi yetarli bo‘lganligi sababli birjada shakllangan narxlar ushbu mahsulotlarning boshlang‘ich narxlariga nisbatan o‘rtacha 1% ga o‘sgan.

Shuningdek, birjaning davlat xaridlari elektron savdo tizimlarida buyurtmachi va yetkazib beruvchilar uchun qo‘shimcha qulayliklar yaratildi. Xususan, birjaning etender.uzex.uz elektron savdo tizimida mahalliy ishlab chiqaruvchilarga nisbatan 15% miqdorida preferensiya qo‘llanilishi yo‘lga qo‘yildi. Mazkur tizimda davlat xaridlari bo‘yicha tuzilgan shartnomalarga qo‘shimcha kelishuv tuzish imkoniyati ham yaratildi.

Umuman olganda, joriy yilning boshidan buyon davlat xaridlari bo‘yicha birjaning elektron savdo tizimi xarid.uzex.uz da tuzilgan bitimlarning umumiy hajmi 2021 yilning mos davriga nisbatan 4,4 marotabaga oshib, qariyb 22,0 trln so‘mni tashkil qildi. Bunda budjet va korporativ buyurtmachilari mablag‘larining tejalishi 3,3 marotabaga o‘sib, 3,3 trln so‘mga teng bo‘ldi.

Bundan tashqari, yuk tashish sohasida shaffoflikni ta’minlash va sog‘lom raqobatni rivojlantirish maqsadida birjaning e-logistika.uzex.uz elektron logistika savdo portali savdolar davom ettirilmoqda. Joriy yil boshidan buyon mazkur portalda 8,2 mlrd so‘mlik qariyb 5,0 mingdan ziyod shartnomalar tuzilgan.

Tadbirda birjaning istiqboldagi rejalari ham ochib berildi. Xususan birjaning yangi elektron birja savdolari va kliring tizimlarini ishga tushirilishi hamda davlat xaridlari va avtoraqam savdo tizimlarida yangi servislarni joriy etilishi kutilmoqda.

Press-tur va davra suhbati davomida birja mutaxassislari jurnalistlar va tadbirkorlarning qiziqtirgan savollariga javob berishdi.

Manba: Ommaviy kommunikatsiyalar va tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘limi