Joriy yil 4-oktabr kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligida “O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi faoliyatida yangiliklar va o‘zgarishlar” mavzusida matbuot anjumani tashkil etildi va tadbir markaziy telekanallarda to‘g‘ridan-to‘g‘ri efirga uzatildi.

Tadbirni o‘tkazishdan ko‘zlangan asosiy maqsad O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi faoliyatining 2023-yil 9-oylik yakunlari va istiqbolli rejalar to‘g‘risida maʼlumotlarni keng jamoatchilikka yetkazib berishdan iborat bo‘ldi.

Taʼkidlanganidek, 2023-yil 9-oylik yakunlariga ko‘ra O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining barcha savdo platformalarida tuzilgan bitimlarning umumiy hajmi 2022-yilning mos davriga nisbatan 4% ga o‘sib, 103,3 trln so‘mni tashkil qildi. Tuzilgan bitimlarning qariyb 70% birja savdolariga, qolgan qismi, yaʼni 30% elektron tijorat savdo tizimlariga to‘g‘ri kelgan.

Ko‘rib chiqilayotgan davrda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasida 523,6 mln AQSH dollarlik tashqi savdo bitimlari tuzildi va bu o‘tgan yilning yanvar-sentyabr oylariga nisbatan 58% ga ko‘pdir.

O‘tgan davrda o‘tkazilgan birja savdolari natijasiga ko‘ra birjaning asosiy tovar segmentlarida barqaror holat shakllangan. Xususan, 2023 yil 9-oylik davrda birjada texnik oltingugurtning o‘rtacha narxi uning maksimal darajasiga nisbatan qariyb 3 marotabaga, ko‘mir, paxta yog‘i, paxta chigiti va karbamid – 31% ga, suyultirilgan gaz – 23% ga, omixta yem – 20% ga, polipropilen – 15% ga, paxta tolasi va un – 14% ga, polietilen – 12% ga, shakar – 11% ga va ammiakli selitra – 10% ga pasaydi.

Sentyabr oyida kuzatilgan lokal ko‘rinishdagi tebranishlarga qaramasdan birjaning bug‘doy va un bozorlarida ham barqarorlik saqlanmoqda. Misol uchun, 19-29 sentyabr kunlari bug‘doyning birjada shakllangan o‘rtacha narxi mahsulotning bir tonnasi uchun 3 001,0 ming so‘mdan 2 889,5 ming so‘mgacha, unning narxi esa – 4 522,1 ming so‘mdan 4 099,9 ming so‘mgacha pasaydi.

O‘tkazilayotgan birja savdolari davomida bug‘doy va un uchun birja narxlari talab va taklif asosida shakllanib, tuzilgan bitimlar doirasidagi barcha to‘lovlarni amalga oshirilishi birjaning hisob-kitob kliring palatasi orqali kafolatlangan.

Bug‘doyning bozor mexanizmlari asosida sotilishi hisobiga mahalliy klaster, fermer va dehqon xo‘jaliklari tomonidan qo‘shimcha 21,0 mlrd so‘mlik daromad olindi.

O‘zgarishlar va ijobiy dinamika, shuningdek, birjaning elektron tijorat savdo tizimlarida ham kuzatildi.

2023 yil yanvar-sentyabr oyida birjaning davlat xaridlari bo‘yicha xarid.uzex.uz elektron savdo tizimida tuzilgan bitimlarning umumiy hajmi 2022 yilning mos davriga nisbatan 23% ga oshib, 30,4 trln so‘mni tashkil qildi. Bunda byudjet va korporativ buyurtmachilari mablag‘larining tejalishi 35,4% ga o‘sib, 5,2 trln so‘mga teng bo‘ldi.

Birjaning etender.uzex.uz savdo tizimida davlat xaridlari subyektlari o‘rtasida affillanganlik va manfaatlar to‘qnashuvi holatlarini elektron shaklda aniqlash tartibi joriy etildi.

Shuningdek, byudjet buyurtmachilari to‘g‘ridan-to‘g‘ri tuziladigan shartnomalar bo‘yicha amalga oshirilgan to‘lovlar to‘g‘risida maʼlumotlardan erkin foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishdi.

Ayni paytda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi bilan hamkorlikda davlat xaridlari ishtirokchilarning reytingini ishlab chiqmoqda.

Mazkur yangi xizmat turining joriy etilishi, shuningdek, davlat xaridlari bo‘yicha buyurtmachilarga sifatsiz tovarlarni yetkazib berish bilan bog‘liq muammolarni bartaraf etishga ham xizmat qiladi.

Ko‘rib chiqilayotgan davrda birjaning avtoraqam.uzex.uz elektron savdo tizimida 236,2 mlrd so‘mlik 51,6 mingdan ziyod avtoraqamlar shaffof onlayn-auksionlar orqali sotildi.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2023 yil 21 iyundagi 253-son qarori bilan Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 31 avgustdagi 683-son qaroriga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi.

Mazkur qarorga muvofiq, 2023 yil 1 iyuldan boshlab O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining avtoraqam.uzex.uz elektron savdo tizimi orqali sotiladigan avtoraqamlarning boshlang‘ich narxlariga o‘zgartirishlar kiritildi.

Shu bilan birga, onlayn-auksionda xarid qilingan avtoraqamlarni rasmiylashtirish muddati 10 kundan 30 kungacha uzaytirildi.

Bundan tashqari, onlayn-auksion davomida sotilmasdan qolgan avtoraqamlar keyingi 5 kun davomida birjaning avtoraqam.uzex.uz elektron savdo tizimiga avtomatik tarzda takroran qo‘yiladi.

Xorijiy ekspertlar va konsalting kompaniyalar ishtirokida ishlab chiqilgan O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining rivojlanish strategiyasida birjaning IT-infratuzilmasi va savdo platformalarni modernizatsiya qilish, ko‘rsatilayotgan birja xizmatlarining turlarini kengaytirish, tashqi savdo hajmlarini oshirish hamda yangi birja savdo vositalarini joriy etish vazifalari belgilangan.

Matbuot anjumani yakunida birja rahbarlari va mutaxassislari jurnalistlarni qiziqtirgan savollariga javob berishdi.

Manba: Ommaviy kommunikatsiyalar va tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘limi