2025-yil 7-fevralda “O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi” aksiyadorlik jamiyatining markaziy ofisida ommaviy axborot vositalari uchun “O‘zbekistonda birja faoliyatining rivojlanish natijalari va istiqbollari” mavzusida matbuot anjumani bo‘lib o‘tdi.

Tadbirni o‘tkazishdan ko‘zlangan asosiy maqsad O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi faoliyatining 2024-yil yakunlari va 2025-yil uchun istiqbolli rejalar to‘g‘risida maʼlumotlarni keng jamoatchilikka yetkazib berishdan iborat bo‘ldi.

Taʼkidlab o‘tilganidek, o‘tgan davr mobaynida O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi faoliyatini takomillashtirish hamda tovar bozorlarida shaffoflikni taʼminlash va ilg‘or raqamli texnologiyalarga asoslangan bozor mexanizmlarini joriy qilishda bir qator ijobiy natijalarga erishildi.

O‘tgan yilda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi tashkil etilganining 30 yilligini nishonlash doirasida Samarqandda ilk bor “Bozor infratuzilmasi va vositachilarning iqtisodiyotdagi o‘rni” mavzusidagi nufuzli ConFEAS 2024 xalqaro birja anjumani bo‘lib o‘tdi.

2024-yil yakunlariga ko‘ra O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasida tuzilgan bitimlarning umumiy hajmi 2023-yilga nisbatan 11,8% ga o‘sdi, shu jumladan birja savdolari – 14,8%ga, elektron davlat xaridlari – 5,3%ga, avtoraqamlar onlayn auksionlari ikki marotabaga va mobil raqamlarning sotuv hajmlari 43,6%ga ko‘tarildi.

2024-yilda birjaning davlat xaridlari bo‘yicha xarid.uzex.uz elektron savdo tizimida o‘tkazilgan auksion savdolari natijasida 7,9 trln so‘mlik byudjet va korporativ buyurtmachilarining mablag‘lari tejaldi.

Shuningdek, avtoraqam.uzex.uz savdo tizimida 195 mingdan ziyod avtoraqamlar onlayn-auksionlar orqali sotildi. Sotilgan avtoraqamlarning 97% jismoniy shaxslar, 3% - yuridik shaxslar tomonidan xarid qilingan. Sotilgan avtoraqamlarning eng past bahosi – 1,7 mln so‘mni, eng qimmat avtoraqamning qiymati esa 965,3 mln so‘mni tashkil qildi.

Ko‘rib chiqilayotgan davrda birja orqali umumiy qiymati 875,9 mln so‘mdan ortiq bo‘lgan qariyb 64,3 mingta “yashil sertifikatlar” sotilgan. Sertifikat bo‘yicha birjada shakllangan birja kotirovkasi bir dona sertifikat uchun 13,6 ming so‘mni tashkil qildi.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 12-sentabrdagi 570-son qarori ijrosini taʼminlash doirasida O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasida savdo ishtirokchilari uchun qo‘shimcha qulayliklar yaratish maqsadida ikki tomonlama qarama-qarshi auksioni ishga tushirildi.

Ikki tomonlama qarama-qarshi auksion birjaning savdo rejimi bo‘lib, bozor narxlarini aniqlashning yanada samaraliroq usuli hisoblanadi. Mazkur savdo rejimida ikki tomon bir vaqtning o‘zida o‘z narx takliflarini berishlari mumkin. Buning natijasida raqobat nafaqat xaridorlar balki sotuvchilar o‘rtasida ham kuchayib boradi.

Birja savdosining yangi rejimi birja savdolari samaradorligini oshirish va tovar bozorlarida raqobat muhitini rivojlantirishga xizmat qiladi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 12-dekabrdagi "Qishloq xo‘jaligida erkin bozor munosabatlarini yanada rivojlantirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi PF-205-son Farmoniga muvofiq, 2024-yilda 30 mingga yaqin fermer xo‘jaliklari tomonidan ilk bor 2,5 mln tonna paxta xomashyosi fyuchers va spot shartnomalari asosida birja savdolari orqali sotildi.

2024-yil 11-iyundagi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “2024-yil hosilidan bug‘doy xarid qilish va ichki bozorda narxlar barqarorligini taʼminlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 325-son qaroriga muvofiq 2024-yil bug‘doy hosilidan vaqtinchalik saqlash uchun qabul qilingan 1,2 mln tonnadan ortiq bug‘doy birja savdolari orqali sotildi.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 2-oktabrdagi “Zamonaviy agrokompleks faoliyatini ilg‘or birja mexanizmlari asosida tashkil etishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 621-son qaroriga muvofiq O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining “UZEX Agro” yangi elektron savdo platformasi ishga tushirildi.

Birjaning “UZEX Agro” elektron savdo platformasi aholi tomorqalarida, fermer va dehqon xo‘jaliklari tomonidan yetishtirilgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini erkin bozor narxida sotishga mo‘ljallangan.

Tadbir doirasida, shuningdek, jurnalistlar uchun “Tovar bozorlarida bozor tamoyillarini joriy qilish va shaffoflikni taʼminlashda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining tutgan o‘rni” mavzusida media-trening ham o‘tkazildi.

Media-treningda tadbir ishtirokchilariga birja savdolari orqali paxta xomashyosini sotish amaliyoti misolida bozor tamoyillarini joriy qilish va shaffoflikni taʼminlash tushuntirildi.

Taʼkidlanganidek, paxta xomashyosini birja savdolari orqali sotishni yangi bosqichga olib chiqish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025-yil 17-yanvardagi “Paxta xomashyosini yetishtirish va sotishda bozor mexanizmlarini qo‘llashni izchil davom ettirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-7-son Farmoni qabul qilindi.

Farmonga muvofiq joriy yilda paxta xomashyosi bo‘yicha birja savdolari ikki-tomonlama qarama-qarshi auksion savdo rejimida, fyuchers, forvard va spot shartnomalari asosida har bir hudud bo‘yicha alohida o‘tkaziladi. Bunda, fyuchers va forvard shartnomalari bo‘yicha klasterlar paxtaga talabi va narx taklifini birjaga qo‘yadi, fermerlar esa o‘ziga maʼqulini tanlaydi. Spot shartnomalari omborda saqlanayotgan paxta xomashyosi hajmlari bo‘yicha o‘zaro kelishilgan narxda real vaqt rejimida tuziladi.

Taʼkidlanganidek, paxta xomashyosini birja savdolariga chiqarilishi natijasida sohada shaffoflik oshirildi hamda paxta xomashyosi uchun narxlar talab va taklif asosida shakllanishi taʼminlandi.

Xususan, o‘tkazilgan birja savdolari to‘g‘risidagi maʼlumotlar, shu jumladan paxta xomashyosining kotirovkalari ommaviy axborot vositalari, birjaning rasmiy vebsayti, ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalari, savdo ishtirokchilarning shaxsiy kabinetlari va boshqa resurslar orqali taʼminlanadi.

2025-yilda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining barcha savdo platformalarida tovar aylanmasining yuqori o‘sish surʼatlarini saqlab qolish, birja savdolarining shaffofligi va axborot xavfsizligini taʼminlash, savdo infratuzilmasini modernizatsiya qilish, savdo tizimlarini takomillashtirish, xodimlar va birja aʼzolarining malakasini oshirish hamda yangi savdo vositalarini joriy etish bo‘yicha ishlar davom ettiriladi.

Matbuot anjumani yakunida birja rahbarlari va mutaxassislari jurnalistlarni qiziqtirgan savollariga javob berishdi.

Manba: Ommaviy kommunikatsiyalar va tashqi iqtisodiy faoliyat bo‘limi