2024-yil 23-fevralda “O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi” aksiyadorlik jamiyatining markaziy ofisida ommaviy axborot vositalari uchun “O‘zbekistonda birja faoliyatining rivojlanish natijalari va istiqbollari” mavzusida matbuot anjumani bo‘lib o‘tdi.

Tadbirni o‘tkazishdan ko‘zlangan asosiy maqsad O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi faoliyatining 2023-yil yakunlari va 2024-yil uchun istiqbolli rejalar to‘g‘risida maʼlumotlarni keng jamoatchilikka yetkazib berishdan iborat bo‘ldi.

Taʼkidlab o‘tilganidek, o‘tgan davr mobaynida O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi faoliyatini takomillashtirish hamda tovar bozorlarida shaffoflikni taʼminlash va ilg‘or raqamli texnologiyalarga asoslangan bozor mexanizmlarni joriy qilishda bir qator ijobiy natijalarga erishildi.

O‘tgan yilda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi ilk bor “Fitch Ratings” xalqaro agentligining “B” (barqaror kutilma) reytingini oldi hamda ISO 9001:2015 “Sifat menejmenti tizimi” xalqaro standarti bo‘yicha resertifikatsiyadan o‘tdi va ISO 37001:2016 “Korrupsiyaga qarshi kurashish menejmenti tizimi” xalqaro sertifikat talablariga muvofiqligini tasdiqladi.

2023-yil yakunlariga ko‘ra O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining barcha savdo platformalarida tuzilgan bitimlarning umumiy hajmi 2022-yilga nisbatan 7%ga o‘sib, 146,8 trln so‘mni tashkil qildi. Tuzilgan bitimlarning qariyb 71% birja savdolariga, qolgan 29% elektron tijorat savdo tizimlariga to‘g‘ri kelgan.

Shuningdek, birjada tuzilgan tashqi savdo bitimlarning hajmi 2022 yilga nisbatan 48% ga o‘sib, 700,5 mln AQSH dollarni tashkil qildi.

2023-yilda birjaning davlat xaridlari bo‘yicha xarid.uzex.uz elektron savdo tizimida tuzilgan bitimlarning umumiy hajmi 2022-yilga nisbatan 7% ga oshib, 39,4 trln so‘mni tashkil qildi. Bunda byudjet va korporativ buyurtmachilari mablag‘larining tejalishi 13% ga o‘sib, 6,6 trln so‘mga teng bo‘ldi.

O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining davlat xaridlari bo‘yicha xarid.uzex.uz elektron savdo tizimida to‘g‘ridan-to‘g‘ri shartnomalar bo‘yicha amalga oshiriladigan davlat xaridlarini elektron tarzda rasmiylashtirish imkoniyati yaratildi hamda etender.uzex.uz saytida manfaatlar to‘qnashuvi holatlarini aniqlash mexanizmi joriy etildi.

2023-yilda avtoraqam.uzex.uz savdo tizimida 396,1 mlrd so‘mlik 87 mingdan ziyod avtoraqamlar onlayn-auksionlar orqali sotildi. Mijozlarga qo‘shimcha qulayliklar yaratish maqsadida tizimda “avtobid” yangi xizmat turi joriy etildi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-maydagi 262-son Qaroriga muvofiq o‘tgan yilda mahalliy ishlab chiqaruvchilar tomonidan 1,6 mln tonna bug‘doy birja savdolari orqali barcha tadbirkorlik subyektlariga erkin sotildi. Bug‘doyning bozor narxlarida sotilishi hisobiga mahalliy klaster, fermer va dehqon xo‘jaliklari tomonidan qo‘shimcha 30,2 mlrd so‘mlik daromad olindi.

Erishilgan ushbu ijobiy natijalar bozor mexanizmini qishloq xo‘jaligining boshqa sohalari, shu jumladan paxtachilik tarmog‘ida ham joriy etilishi uchun ishonchli zamin yaratib berdi.

Shu munosabat bilan, 2023-yil 12-dekabrida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Qishloq xo‘jaligida erkin bozor munosabatlarini yana-da rivojlantirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi PF-205-son farmoni qabul qilindi va unga ko‘ra paxta xomashyosi ilk bor O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining alohida seksiyasida fyuchers shartnomalari asosida sotilishi yo‘lga qo‘yildi.

Bu, o‘z navbatida, paxta xomashyosining narxini shaffoflik va bozor tamoyillari asosida shakllanishini taʼminladi hamda mazkur bozorda raqobat muhitini rivojlanishiga ko‘mak berdi. Xususan, 2024-yil yanvar-fevral oylarida qariyb 28 mingta fermer xo‘jaliklari tomonidan fyuchers shartnomalari asosida 1703,3 ming tonna paxta xomashyosi birja savdolariga qo‘yildi va ulardan 1700,5 ming tonnasi, yaʼni 99,8% sotildi.

O‘tkazilgan birja savdolari natijalariga ko‘ra paxta xomashyosining o‘rtacha narxi mahsulotning bir tonnasi uchun 8285,0 ming so‘mni tashkil qildi. Bunda paxta xomashyosining birjada shakllangan narxi auksion evaziga uning boshlang‘ich bahosi (7800,0 ming so‘mni)ga nisbatan o‘rtacha 6,2%ga o‘sdi.

Fyuchers shartnomalari bo‘yicha ortiq yetishtirilgan paxta xomashyosi 2024-yil noyabr oyidan boshlab birja savdolari orqali spot shartnomalari asosida sotiladi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 12-maydagi PQ-156-son qaroriga muvofiq O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasi birja savdolarida “yashil energiya” sertifikatlarini sotishga mo‘ljallangan alohida “yashil energetika seksiyasi” tashkil qilindi.

2024-yil 15-fevralidan boshlab birjaning mazkur seksiyada ilk bor “yashil energiya” sertifikatlari sotila boshladi. “O‘zbekgidroenergo” AJ tomonidan birja savdolari orqali 26,7 mln so‘mlik dastlabki 2000 ta sertifikatlar sotildi. Sertifikat bo‘yicha birjada shakllangan dastlabki birja kotirovkasi bir dona sertifikat uchun 13360,1 so‘mni tashkil qildi.

Tadbir doirasida, shuningdek, jurnalistlar uchun “Tovar bozorlarida bozor tamoyillarini joriy qilish va shaffoflikni taʼminlashda O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining tutgan o‘rni” mavzusida media-trening ham o‘tkazildi.

Taʼkidlanganidek, birja savdolari platformasi va elektron tijorat savdo tizimlarida o‘tkaziladigan savdolar va o‘zaro hisob-kitoblar jarayonlarining shaffofligi ommaviy axborot vositalari, birjaning rasmiy vebsayti, ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalari, savdo ishtirokchilarning shaxsiy kabinetlari va boshqa resurslar orqali taʼminlanadi.

Xususan, mamlakatimiz aholisi va tadbirkorlari birja savdolariga qo‘yilayotgan mahsulotlarning hajmlari, birja kotirovkalari, davlat xaridlari bo‘yicha eʼlonlar, o‘tkazilgan savdo natijalari to‘g‘risidagi maʼlumotlardan erkin foydalanishlari hamda auksionlarni onlayn tarzda kuzatishlari mumkin.

Xorijiy ekspertlar va konsalting kompaniyalar ishtirokida ishlab chiqilgan O‘zbekiston respublika tovar-xom ashyo birjasining rivojlanish strategiyasida birjaning IT-infratuzilmasi va savdo platformalarini modernizatsiya qilish, ko‘rsatilayotgan birja xizmatlarining turlarini kengaytirish, tashqi savdo hajmlarini oshirish hamda yangi birja savdo vositalarini joriy etish vazifalari belgilangan.

Matbuot anjumani yakunida birja rahbarlari va mutaxassislari jurnalistlarni qiziqtirgan savollariga javob berishdi.

Manbaa: "O'zRTXB" AJ PR bo'limi